قدس آنلاین- در روزهای که تمامی هم و غم کارشناسان تعلیم و تربیت از یکسوی و رسانه‌های جمعی از سوی دیگر برای اصلاح شیوه‌های تربیتی در مدارس به کار می‌رود، انتشار اخباری که از تنبیه بدنی دانش آموزان حکایت می‌کند شگفت آور است.

•یک اتفاق و چند توضیح

چند روز پیش ناظم یکی از مدارس شوش اقدام به تنبیه دانش آموز کلاس ششمی می‌کند. محمد تقی زاده؛ مدیر کل آموزش و پرورش خوزستان در خصوص این اتفاق می‌گوید: نکته حایز اهمیت این است که ما انجام هرگونه تنبیه بدنی را ممنوع می‌دانیم و هیئت تخلفات اداری با فرد متخلف در هر شرایطی برخورد قاطعی خواهد کرد.

وی می‌افزاید: در مورد تنبیه دانش‌آموز پایه ششمی هم متأسفانه این اتفاق کاملاً به صورت غیر عمد و عادی افتاده است! این دانش‌آموز سال قبل توسط پدرش مورد ضرب و شتم قرار گرفته و پرده گوشش پاره شده بود و این موضوع را معلم سال قبل دانش آموز تأیید کرده ولی با توجه به تنبیه ناظم مدرسه و گواهی پزشک التهابی در گوش مشاهده شده وبه رغم این موضوع در برخورد اولیه با این ناظم محل خدمتش تعویض و پرونده در هیئت بدوی ارجاع و در جریان است.

 تقی زاده تأکید می‌کند: به رغم اینکه فشار کار در استان خوزستان خیلی بالاست و با کمبود و مهاجرت معلمان رو به روست و کار همکاران ما را بیشتر و دشوارتر می‌کند، ولی انتظار داریم که همکاران ما بیشتر خویشتنداری کنند و در برخورد با دانش آموزان واکنش‌های مطلوبی نشان دهند.

• چرا تنبیه؟

 یکی از استادان دانشگاه در پاسخ به این پرسش که چرا برخی از معلمان هنوز به استفاده از تنبیه در امر تربیت دانش آموزان تمایل دارند، می‌گوید: از نظر روانکاوان یکی از دلایل آن استفاده از مکانیسم دفاعی جابه جا سازی است. طبق مکانیسم دفاعی جابه جا سازی، شخصی که دچار ناکامی شده و نمی‌تواند خشم خود را مستقیماً به عامل ایجاد ناکامی بروز دهد، موقعیت کم خطر تری را برای ابراز خشم خود انتخاب می‌کند.

دکتر حسین اکبری امرغان تأکید می‌کند: بر این اساس می‌توان گفت معلمی که از تنبیه استفاده می‌کند، احتمالاً از موقعیت‌های دیگری مانند شرایط شغلی خود از قبیل ارتباط با همکاران، مدیر مدرسه، میزان دستمزد و حقوق و... و. یا شرایط خانوادگی در خصوص همسر یا فرزندان و... احساس ناکامی می‌کند و خشم ایجاد شده از این ناکامی به طور غیر مستقیم به رابطه با دانش آموز منتقل می‌شود و با کوچک‌ترین رفتار نامناسب دانش آموز، از تنبیه استفاده می‌کند.

یکی دیگر از دلایل استفاده از تنبیه می‌تواند این باور قدیمی اشتباه باشد که اگر از تنبیه در تربیت دانش آموز استفاده نشود، امکان اصلاح رفتارهای دانش آموزان وجود نخواهد داشت. با وجود چنین باوری، معلم احساس می‌کند که استفاده از تنبیه در تربیت دانش آموز، یک امر ضروری است، بنابراین از این شیوه استفاده می‌کند!

معلمی که تاب آوری اندکی دارد، نسبت به موقعیت‌هایی که برایش ناراحت کننده است، انعطاف پذیری اندکی دارد و این موضوع سبب می‌شود زمانی که با رفتار نامطلوب دانش آموزی مواجه می‌شود با تنبیه کردن وی واکنش نشان دهد. اکبری یکی دیگر از دلایل استفاده از تنبیه را ناآگاهی و اطلاع از روش‌های مناسب تربیتی و اصلاح رفتار می‌داند و می‌گوید:  معلمی که از روش‌های تربیتی آگاهی کافی ندارد، ممکن است تنها راه اصلاح رفتار دانش آموز را استفاده از روش تنبیه بداند!

یکی دیگر از دلایل استفاده از تنبیه ممکن است به ویژگی‌های شخصیتی معلمان مربوط باشد. مثلاً معلمی که تاب آوری اندکی دارد، نسبت به موقعیت‌هایی که برایش ناراحت کننده است، انعطاف پذیری اندکی دارد و این موضوع سبب می‌شود زمانی که با رفتار نامطلوب دانش آموزی مواجه می‌شود با تنبیه کردن وی واکنش نشان دهد.

• عوارض استفاده از تنبیه در تربیت دانش آموزان

این روان‌شناس استفاده از تنبیه در تربیت دانش آموزان را عوارض جسمی و روانی می‌داند و معتقد است:  بسته به اینکه تنبیه جسمی چگونه و با استفاده از چه وسیله‌ای انجام شود متفاوت است. مثلاً کبودی بدن و اندام دست و پا، کبودی چشم و صورت، مشکلاتی که به گوش و دستگاه شنوایی وارد می‌شود و... که این مشکلات بعضاً غیر قابل جبران خواهد بود.

اما از نظر روانی عوارضی که می‌تواند تنبیه برای دانش آموزان ایجاد کند نیز متفاوت است؛ یکی از این عوارض، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس دانش آموز می‌باشد. زمانی که معلمی، در حضور دانش‌آموزان،   دانش آموزی را تنبیه و او را به شدت سرزنش می‌کند، از نظر شخصیتی تخریب شده و این مسئله سبب می‌شود که دانش‌آموز خود را فردی بی‌ارزش تصور کند که توانایی انجام کارهای مطلوب و مورد نظر معلم را ندارد.

وی ادامه می‌دهد:از دیگر عوارض روانی استفاده از تنبیه، می‌توان به کاهش انگیزه تحصیلی و کاهش قدرت یادگیری، اشاره کرد. دانش آموزی که توسط معلم تنبیه می‌شود، محیط مدرسه را محیط نامناسب می‌داند و بنابر این از درس و مدرسه گریزان است و همین موضوع سبب می‌شود انگیزه درس خواندن را از دست بدهد و همین عامل باعث می‌شود برای موفقیت تحصیلی تلاش نکند، بنابراین دچار افت تحصیلی و از نظر یادگیری دچار مشکل می‌شود.

اکبری می‌گوید: یکی دیگر از عوارض روانی تنبیه، به قول «گلاسر» ایجاد و تقویت هویت شکست در دانش آموز است. طبق نظر «گلاسر» اگر محیط مدرسه و کلاس برای دانش آموز جذاب نباشد، دانش آموز در آن احساس موفقیت نمی‌کند و تنبیه می‌تواند برای دانش آموز، عاملی باشد که خود را فردی شکست خورده و ناموفق بداند. دانش آموزی که هویت شکست در او تقویت شود، مسئولیت پذیری ضعیفی دارد و برای ارضای نیازهای خود در چارچوب مسئولیت، و پذیرش اقدامی انجام نمی‌دهد و نمی‌تواند به اهدافی که در زندگی برای خود تعیین کرده برسد؛ حتی در دوران بعد نیز زندگی برای او بی‌معنی خواهد بود و در جنبه‌های مختلف زندگی از قبیل زندگی خانوادگی، شغلی و... دچار مشکل می‌شود.

همچنین افرادی که هویت موفق ضعیف و هویت شکست قوی دارند در آینده احتمالاً دچار مشکلات اجتماعی از قبیل بزهکاری و... و. می‌شوند.

سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی نیز در مورد تنبیه بدنی دانش آموزان در مدارس  به خبرنگار ما می‌گوید: تا امروز که من با شما گفت‌وگو می‌کنم هیچ موضوعی درباره تنبیه بدنی در مدارس به کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی گزارش نشده است.

سید حمایت میرزاده معتقد است، از زمان تشکیل وزارت آموزش و پرورش تا به حال به هیچ عنوان هیچ گونه تنبیه بدنی مجوز قانونی نداشته و ندارد و خلاف قانون است. از سویی هیچ اندیشمند و دانشمندی تا به حال نقش مثبتی برای تنبیه بدنی برنشمرده است.

• خطاها اندک است

نماینده مردم گرمی تأکید می‌کند که معلم هم مانند تمام انسان‌های دیگر است و معصوم نیست و شاید خطایی هم از او سربزند، ولی تعداد این خطاها به قدری نادر است که به نظر من نباید به آن پرداخت و به آن دامن زد و اگر رسانه‌ها واقعاً می‌خواهند به مشکلات مردم بپردازند خیلی از سوژه‌ها و موارد حاد است که نیاز به کمک رسانه است.

حالا اگر در یک گوشه کشور خطایی از یک معلمی به هر دلیلی سربزند باید اجازه بدهیم خود آموزش و پرورش و دستگاه قضا به آن سر بزند.

سخنگوی کمیسیون آموزش با رد هرگونه خشونت و تنبیه بدنی بر ضد دانش آموزان توسط هر شخصی می‌گوید: گاهی برخی رسانه‌ها این قدر به این موضوعات فرعی می‌پردازند که برای ما ذهنیت ایجاد می‌شود که پرداختن به این موضوع چه قصدی را در پی دارد؟

میرزاده تأکید می‌کند: مردم عزیز ما بدانند که در داخل بدنه آموزش و پرورش سیستم‌های نظارتی و هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری وجود دارد که مو را از ماست بیرون می‌کشد و بدون هیچ اغماضی و متناسب با نوع تخلف با افراد متخلف برخورد می‌کنند و این برخوردها شامل تذکرات شفاهی، کتبی، درج در پرونده و حتی اخراج هم اتفاق می‌افتد.

اما یادمان باشد که تمام معلمان همانند شمع می‌سوزند تا به جامعه روشنایی ببخشند و باز هم ذکر می‌کنم که درصد خطاها در مورد تنبیه بدنی بسیار بسیار پایین است.

عضو کمیسیون آموزش می‌افزاید: جا دارد به فداکاری‌ها و کارهای خوب معلمان بپردازیم و فضا را متشنج نکنیم، چون این قشر عاشقانه کار می‌کند و مانند پدر و مادری دلسوز با بچه‌های ما رفتار می‌کنند.

میرزاده می‌گوید: از سویی خیلی اتفاق‌ها هم برای معلمان می‌افتد که صلاح نیست آن‌ها هم رسانه‌ای شود، چون باید احترام‌ها حفظ شود.

شایان ذکر است به رغم تماس‌های مکرر با وزارت آموزش و پرورش و مسئولان مربوط و دفتر رسیدگی به شکایات این وزاتخانه مسئولان حاضر به پاسخگویی نشدند!